"Asbestos on ships - (၁)"
(၂၀၁၄ ခုနွစ္တုန္းက၊ ေရးခဲ႔တဲ႔၊ "Asbestos on ships" ဆိုတဲ႔၊ post ကို၊ သတိရမိသမို႔၊ ၿပန္လည္ ကူးယူ၊ ေဖာ္ၿပလိုက္ပါတယ္။ asbestos နမူနာယူၿပီး၊ စမ္းသတ္စစ္ေဆးပံုကိုလည္း၊ ထပ္မံေဖာ္ၿပပါဦးမယ္။)
Reference, Thanks and Credit to : (1) Asbestos on ships – how to manage it safely, Robin Townsend, Regulatory Affairs Lead Specialist, Lloyd’s Register., (2) Report of the Conference of the Parties to the Rotterdam Convention on the Prior Informed Consent Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in International Trade on the Work of its Fifth Meeting (2011)., (3) “Factory inspectors were first appointed under the Factory Act of 1833. A central office, later named the Factory Department, was established and supervised by the Domestic Department, and later the Industrial Department, of the Home Office.” Taken from the National Archives at (Accessed 13 March, 2013).,
Remark : All publications and images herein this website are for use of educational purpose only. The owner of this web site is not responsible for the consequences in case of violation to copyright, trademark, patent or other intellectual property rights of any third party.
ေလာေလာဆယ္၊ "asbestos free" declaration ေတြ လုပ္ေနရပါတယ္။ Safety Management Manual (SMM) ဘုတ္အုပ္ထဲ၊ ထပ္ၿဖည္႔ဖို႔၊ ကိုးကားစရာ၊ ရွာတဲ႔အခါ၊ "Asbestos on ships" ဆိုတဲ႔ Robin Townsend, Regulatory Affairs Lead Specialist, Lloyd’s Register ရဲ႕ စာတမ္းကို၊ သေဘာကၽမိသမို႔ "Asbestos on ships (၁)" အၿဖစ္၊ ၿပန္လည္ေဖာ္ၿပလိုက္ပါတယ္။
သေဘ္ာေတြမွာ၊ အသံုးၿပဳထားတဲ႔၊ "asbestos" အေႀကာင္းေၿပာတဲ႔အခါ၊ ‘SOLAS regulation, December 2000 amendments’ အေႀကာင္း၊ ထည္႔သြင္းေၿပာရပါလိမ္႔မယ္။ ‘SOLAS regulation, December 2000 amendments’ ဆိုတာကေတာ႔၊ ‘SOLAS Chapter II-1 (Construction - Structure, subdivision and stability, machinery and electrical installations) Regulation 3 – 5’ အၿဖစ္၊ ထပ္မံၿဖည္႔စြက္ခဲ႔တဲ႔ regulation တခုၿဖစ္ပါတယ္။ Fig. (1) မွာ 'SOLAS Chapter II-1 Regulation 3 – 5' ကို၊ ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
"asbestos" ဆိုတာကေတာ႔ အေမြွးအမွၽင္တဖြားဖြားနဲ႔ fibrous variety အၿဖစ္ ဖြဲ႔စည္း တည္ေဆာက္ထားတဲ႔ အရာဝထၳဳဳၿဖစ္ကာ၊ သဘာဝတြင္းထြက္ ‘silicate mineral’ မွ တဆင႔္ ထုတ္ယူပါတယ္။ asbestos ေတြကို၊ (a) - amphibol နဲ႔၊ (b) - serpentie ဆိုၿပီး၊ ခြဲၿခားနိဳင္ သလို၊ ‘amphibol asbestos’ ကို အမၽိဳးအစား (၅) ခု၊ ထပ္မံခြဲၿခားထားပါတယ္။
actinolite, amosit, anthophyllie, crocidolite နဲ႔ tremolite တို႔ဟာ၊ ‘amphibol’ အမၽိဳးအစား၊ asbestos ေတြၿဖစ္ၿပီး၊ chrysotile ကေတာ႔၊ ‘serpentie’ အမၽိဳးအစား၊ asbestos ၿဖစ္ပါတယ္။ amphibol အမၽိဳးအစား asbestos ဟာ၊ serpentie အမၽိဳးအစား၊ asbestos ထက္၊ သက္ရိွသတၳဝါေတြမွာ၊ အနၳရာယ္ပိုမို၊ ၿဖစ္ေပါါေစနိဳင္ပါတယ္။ ‘Fig. (2)’ မွာ asbestos အမၽိဳးအစား၊ အသံုးၿပဳတဲ႔ လုပ္ငန္းေနရာေတြနဲ႔ အနၳရာယ္ ၿဖစ္ေပါါေစနိဳင္တဲ႔ ဆက္သြယ္ခၽက္တို႔ကို၊ ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
ကၽမ္းမာေရး ဆိုင္ရာစစ္ေဆးခၽက္ medical reports ေတြအရ၊ အၿပာေရာင္ ‘crocidolite asbestos’ ကို၊ သက္ရိွ သတၳဝါေတြ အတြက္၊ အနၳရာယ္ၿဖစ္နိဳင္နံွဴး ၿမင္႔မားတဲ႔ asbestos အမၽိဳးအစားအၿဖစ္၊ သတ္မွတ္ထားၿပီး၊ ‘chrysotile asbestos’ ထက္ အဆတစ္ရာ အနၳရာယ္ 'ပိုမၽား'ပါတယ္။ Fig. (3) မွာ Crocidolite asbestos, Amosite asbestos နဲ႔ Chrysotile asbestos တို႔ကို၊ ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ‘amosite’ နဲ႔ ‘chrysotile asbestos’ ေတြနဲ႔ နိွဳင္းယွဥ္ အသံုးၿပဳရာမွာ၊ အေမြွးအမွၽင္အရြယ္အစား ေသးငယ္ၿပီး၊ jagged အေနနဲ႔ ႀကမ္းတမ္း မာေႀကာသလို၊ iron content ပါဝင္မွဳဳၿမင္႔မားကာ၊ acid ဓါတ္ကို လည္း၊ ခုခံနိဳင္တဲ႔အတြက္၊ အၿပာေရာင္ ‘crocidolite asbestos’ ကိုသာ၊ အသံုးၿပဳေနႀကပါတယ္။
အညိဳေရာင္ ‘amosite asbestos’ ကေတာ႔ ‘crocidolite asbestos’ ထက္စာလၽွင္၊ အနၳရာယ္ ၿဖစ္ေပါါနိဳင္မွဳ နည္းပါးေပမယ္႔ အၿဖဴေရာင္ ‘chrysotile asbestos’ ထက္၊ အနၳရာယ္ 'ပိုမို' ၿဖစ္ေပါါေစတတ္ပါတယ္။ 'amosite asbestos ရဲ႕ ေၿဖာင္႔တန္းေနတဲ႔ fibrils အမၽွင္ေတြဟာ၊ အသက္ရွဴ လမ္းေႀကာင္း မွတဆင္႔ အဆုတ္ရဲ႕ အေပါါပိုင္းေနရာေတြ 'periphery of the lungs' နဲ႔ အေပါါဆံုးအလြွာ 'pleura' တို႔မွာ၊ ဝင္ေရာက္ထိုးစိုက္ၿပီး၊ 'mesothelioma' လို႔ေခါါတဲ႔၊ ကိုယ္တြင္းအစိတ္အပိုင္း ကင္ဆာေရာဂါ၊ ၿဖစ္ေပါါေစပါတယ္။
အၿဖဴေရာင္ 'chrysotile asbestos' ဟာလည္း 'crocidolite' နဲ႔ 'amosite asbestos' ေတြထက္ စာလၽွင္၊ အနၳရာယ္ၿဖစ္ေပါါနိဳင္မွဳ နည္းပါးပါတယ္။ 'chrysotile asbestos' ရဲ႕ fibrils အမၽွင္ေတြဟာ အလြွာ (၂) ခု ထပ္ထားတဲ႔ ရွည္လၽွားေကြးေကာက္ေနတဲ႔ long curly အမၽွင္ေတြ ၿဖစ္သလို၊ အဆုတ္ရဲ႕ အေပါါဖက္မွ အသက္ရွဴလမ္းေႀကာင္း upper respiratory tract အတြင္းအထိသာ ဝင္ေရာက္နိဳင္ပါတယ္။
အၿခား asbestos အမၽိဳးအစားေတြထဲမွ၊ ‘actinolite asbestos’ ဟာ 'crocidolite' နဲ႔ 'amosite asbestos' တို႔နဲ႔ အေၿခခံဖြဲ႔စည္းပံု basic characteristics ၿခင္း တူညီပါတယ္။ သုေသသန ၿပဳခၽက္ေတြအရ၊ crocidolite, amosite နဲ႔ chrysotile asbestos တို႔နဲ႔ နိွဳင္းယွဥ္လၽွင္၊ အနၳရာယ္ၿဖစ္ေပါါနိဳင္မွဳ 'နည္းပါး' တာကို ေတြ႔ရၿပီး၊ ဆက္လက္ အသံုးၿပဳေနဆဲ asbestos အမၽိဳးအစား ၿဖစ္ပါတယ္။
‘tremolite asbestos’ ကေတာ႔ 'actinolite asbestos' နဲ႔ အသြင္သ႑န္ၿခင္း တူေပမယ္႔ 'chrysotile asbestos' ကဲ႔သို႔ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ထားၿပီး၊ အနၳရာယ္ ၿဖစ္ေပါါနိဳင္မွဳ မၽားၿပား တဲ႔အတြက္၊ အသံုးၿပဳမွဳ ကၽဆင္းသြားတာ၊ ေတြ႔ရပါတယ္။
‘anthophyllite asbestos’ ဟာလည္း၊ ‘tremolite’ နဲ႔ ‘actinolite asbestos’ တို႔နဲ႔ ဖြဲ႔စည္း တည္ေဆာက္ထားပံု characteristics ၿခင္းတူညီပါတယ္။ ‘anthophyllite asbestos’ ကို သုတ္ေဆးေတြမွာ ‘paint contents’ အၿဖစ္၊ ထည္႔သြင္း အသံုးၿပဳခဲ႔ႀကၿပီး၊ အနၳရာယ္ ၿဖစ္ေပါါနိဳင္မွဳ မၽားၿပားတဲ႔အတြက္၊ ယခုအခါ ‘non asbestos anthophyllite’ ဆိုတဲ႔ သုတ္ေဆးေတြကို၊ ေၿပာင္းလဲအသံုးၿပဳလာႀကပါတယ္။
.
'silicate mineral’ မွ ထုတ္ယူတဲ႔ asbestos ေတြဟာ၊ သက္ရိွသတၳဝါေတြမွာ၊ အနၳရာယ္ ၿဖစ္ေပါါေစနိဳင္တဲ႔ အတြက္၊ 'soda tremolite' မွ ထုတ္ယူတဲ႔ 'winchite asbestos' ေတြနဲ႔ အစားထိုး၊ အသံုးၿပဳလာႀကပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ 'winchite asbestos' ေတြေႀကာင္႔ အနၳရာယ္ ၿဖစ္ေပါါေစနိဳင္ၿခင္း ရိွ၊ မရိွကိုေတာ႔ ေလာေလာဆယ္မွာ၊ အတိအကၽ မေၿပာနိဳင္ေသးတာကိုလည္း၊ ေတြ႔ရပါတယ္။
သမိုင္းဦးကာလ per-history ေခါါတ္ကတည္းက၊ asbestos ေတြကို အသံုးၿပဳခဲ႔ႀကပါတယ္။ ခရစ္ေတာ္ မေပါါမီွ ဘီစီ (၃၀၀၀) ခုနွစ္ခန္႔မွစၿပီး၊ ‘Cyprus’ မွာ asbestos mining တူးေဖာ္မွဴေတြ ရိွခဲ႔သလို၊ ‘Romans’ အင္ပါယာမွ ‘Italian Alps’ ေတာင္တန္းေတြမွာ ‘chrysotile asbestos mined’ တူးေဖာ္မွဴေတြ၊ ရိွခဲ႔ပါတယ္။ ေရွးေဟာင္း သုေသသနေလ့လာမွဴေတြအရ ‘Scandinavia’ တိုင္းၿပည္တခုၿဖစ္တဲ႔ ‘Finland’ မွာ ေၿမအိုးေတြ 'မံ' တဲ႔အခါ မာေႀကာေစရန္၊ asbestos အား 'reinforce earthenware' အၿဖစ္၊ ထည္႔သြင္း အသံုးၿပဳခဲ႔ေႀကာင္း ေတြ႔ရိွခဲ႔ ပါတယ္။
asbestos ထည္႔သြင္း၊ အသံုးၿပဳဳၿခင္း ဓေလ့ဟာ ‘Finland’ မွတဆင္႔ အၿခား ‘Scandinavia’ တိုင္းၿပည္ေတြ နဲ႔ ‘Russia’ တိုင္းၿပည္တို႔အထိ၊ ၿပန္႔နံွ႕သြားခဲ႔ပါတယ္။ ‘Romans’ အင္ပါယာႀကီး ၿပိဳကြဲၿပီးတဲ႔ေနာက္ ေအဒီ (၈၀၀) ခုနွစ္မွာ၊ ေပါါေပါက္လာတဲ႔ အေနာက္ဥေရာပ western Europe မွ ‘Emperor Charlemagne’ မွာလည္း၊ ‘မီးပံု’ ထဲ ထည္႔လိုက္ရံုၿဖင္႔ မီးေလာင္ကၽြမ္းၿခင္း မရိွသလို၊ ေဆးေႀကာေလၽွာ္ဖြတ္စရာမလိုပဲ သန္႔ရွင္း စင္ႀကယ္သြားေစနိဳင္တဲ႔ tablecloth စားပြဲခင္းေတြ အၿဖစ္၊ asbestos ေတြကို၊ အသံုးၿပဳခဲ႔ႀကပါတယ္။
(၁၇၂၀) ခုနွစ္မွာ Russia ဟာ asbestos ေတြကို large commercial mine အေနနဲ႔ စီးပြားၿဖစ္ အေၿမာက္အမၽား စတင္ထုတ္လုပ္ခဲ႔ပါတယ္။ စက္မွဳေတာ္လွန္ေရး industrial revolution ေပါါေပါက္လာတဲ႔ (၁၈၀၀) ခုနွစ္ ေနွာင္းပိုင္းကာလမွ စတင္ၿပီး၊ steam technology တိုးတက္လာသလို၊ asbestos အသံုးၿပဳမွဳလည္း မၽားၿပားလာပါတယ္။ (၁၈၁၂) ခုနွစ္ေလာက္မွာ၊ South Africa ရဲ႕ ‘Northern Cape province’ ၿပည္နယ္ အတြင္း၊ 'crocidolite asbestos' ေတြကို၊ ေတြ႔ရိွခဲ႔ၿပီး၊ (၁၈၉၃) ခုနွစ္မွာေတာ႔ စီးပြားၿဖစ္ စတင္ ထုတ္လုပ္ကာ၊ 'sprayed crocidolite asbestos products' အၿဖစ္ သုတ္ေဆးေတြမွာ၊ အသံုးၿပဳခဲ႔ပါတယ္။
(၁၉၂၀) ခုနွစ္ခန္႔က စတင္ၿပီး၊ ကမာၻတဝွမ္း တနွစ္ asbestos တန္ခၽိန္ (၂) သိန္းနံွဴးခန္႔ အသံုးၿပဳခဲ႔ႀကသလို၊ အေမရိက မွာ တနွစ္တန္ခၽိန္ (၁) သိန္းခြဲ၊ ဥေရာပမွာ တနွစ္ တန္ခၽိန္ (၄) ေသာင္း၊ အာရွနဲ႔ အေရွ႕ အလယ္ပိုင္း မွာေတာ႔ တနွစ္တန္ခၽိန္ (၇) ေထာင္နဲ႔ အာဖရိကမွာ တနွစ္ တန္ခၽိန္ (၂) ေထာင္နံွဴး အသံုးၿပဳခဲ႔ႀကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။
ကမာၻတဝွမ္း asbestos အသံုးၿပဳမွဳနံွဴးဟာ (၁၉၃၀) ခုနွစ္ေတြမွာေတာ႔ တနွစ္ တန္ခၽိန္ (၃) သိန္း (၈) ေသာင္းခန္႔အထိသို႔ ေရာက္ရိွလာသလို၊ (၁၉၄၀) ခုနွစ္ေတြမွာေတာ႔ တန္ခၽိန္ (၅) သိန္း (၂) ေသာင္းေကၽာ္ အထိ၊ ၿမင္႔တက္လာခဲ႔ပါတယ္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီး ၿပီးဆံုးသြားတဲ႔အခါ၊ ‘Re-construction’ ဆိုတဲ႔ ၿပန္လည္ထူေတာင္ေရး လုပ္ငန္းေတြေႀကာင္႔ ကမာၻတဝွမ္း asbestos သံုးစြဲမွဳနံွဴးထားလည္း ထပ္မံတိုးၿမွင္႔သြားပါတယ္။
ဒုတိယကမာၻစစ္ေနာက္ပိုင္း US တနိဳင္ငံတည္း အေနနဲ႔ (၁၉၄၇) ခုနွစ္မွ (၁၉၇၉) ခုနွစ္အတြင္း နွစ္စဥ္ တန္ခၽိန္ (၅) သိန္းခန္႔ အသံုးၿပဳခဲ႔ပါတယ္။ အနၳရာယ္ၿဖစ္ေပါါမွဳအမၽားဆံုး most dangerous types asbestos ေတြၿဖစ္တဲ႔ ‘crocidolite’ နဲ႔ ‘amosite asbestos’ ေတြကို၊ ကမာၻတဝွမ္းလံုးမွာ (၁၉၅၆) ခုနွစ္မွ စတင္ သံုးစြဲခဲ႔ႀကပါတယ္။ Fig. (4) မွာ၊ ကမာၻတဝွမ္းလံုး ရဲ႕ နွစ္စဥ္ asbestos ထုတ္လုပ္မွဴ ပမာဏကို၊ ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
ကမာၻတဝွမ္းလံုးရဲ႕ ‘Global asbestos consumption’ အသံုးၿပဳမွဳဟာ (၁၉၆၀) ခုနွစ္ေတြမွာ တစ္နွစ္ တန္ခၽိန္ (၂) သန္းေကၽာ္နံွဴး၊ (၁၉၇၀) ခုနွစ္ေတြမွာ တစ္နွစ္တန္ခၽိန္ (၃ . ၅) သန္းေကၽာ္နံွဴး၊ (၁၉၇၅) ခုနွစ္ေတြမွာ တစ္နွစ္တန္ခၽိန္ (၄ . ၃) သန္းေကၽာ္နံွဴးနဲ႔ (၁၉၈၀) ခုနွစ္ေတြမွာေတာ႔ တစ္နွစ္တန္ခၽိန္ (၄ . ၇) သန္းေကၽာ္ နံွဴး သို႔ ေရာက္ရိွလာပါတယ္။ ‘decline in asbestos’ ဆိုၿပီး၊ ထုတ္လုပ္အသံုးၿပဳမွဳေလၽွာ႔ခၽၿခင္းကို၊ တစ္နွစ္တန္ခၽိန္ (၄ . ၃) သန္းေကၽာ္နံွဴးသို႔၊ ၿပန္လည္ ေလၽွာ႔ကၽသြားတဲ႔ (၁၉၈၅) ခုနွစ္မွသာ၊ သတ္မွတ္ခဲ႔ပါတယ္။
(၁၉၉၀) ခုနွစ္အထိ အသံုးၿပဳမွဳဟာ တစ္နွစ္တန္ခၽိန္ (၄) သန္းနံွဴးခန္႔ ရိွေနေသးတဲ႔အတြက္၊ ကမာၻတဝွမ္းလံုး force major ban အေနနဲ႔ ဥပေဒေတြၿပဌာန္းၿပီး၊ အေလးအနက္ထားကာ တားဆီးမွဴေတြ၊ ေဆာင္ရြက္ႀကတဲ႔အတြက္၊ (၁၉၉၅) ခုနွစ္ မွာ တန္ခၽိန္ (၂ . ၅) သန္းေကၽာ္နံွဴးသို႔ ကၽဆင္းသြားပါတယ္။ လက္ရိွ ကာလေတြမွာေတာ႔ ထုတ္လုပ္ အသံုးၿပဳမွဳ အေနနဲ႔ နွစ္စဥ္ တန္ခၽိန္ (၂. ၀၃) သန္းနံွဳးခန္႔ ရိွေနပါတယ္။
‘asbestos-related disease’ အေနနဲ႔ ေရာဂါၿဖစ္ပြားမွဴကို (၁၉၀၆) ခုနွစ္မွာ၊ အဂ္လန္နိဳင္ငံမွ စတင္ သထိထားမိၿပီး၊ (၁၉၃၀) ခုနွစ္မွာေတာ႔ asbestos အသံုးၿပဳတဲ႔ခၽွည္ထည္လုပ္ငန္း textile industry ေတြကို၊ စစ္ေဆးႀကည္႔ရာမွ လုပ္သားအင္အားရဲ႕ (၂၅ %) ဟာ၊ 'Pulmonary fibrosis' လို႔ေခါါတဲ႔ ‘အဆုတ္တစ္ရွဴးေတြ ပၽက္စီးေနၿခင္း’ အားေတြ႔ရိွခဲ႔ပါတယ္။ (၁၉၃၁) ခုနွစ္မွာေတာ႔ '1931 Asbestos Industry Regulations' အား၊ စတင္ၿပဌာန္းခဲ႔ၿပီး၊ စက္ရံုအလုပ္ရံုအတြင္း dust levels ေလၽွာ႔ခၽၿခင္းၿဖင္႔ asbestos-related disease ေတြကို၊ တားဆီး ကာကြယ္နိဳင္မယ္လို႔ ယူဆခဲ႔ႀကပါတယ္။
'asbestosis' ဆိုတဲ႔ ‘asbestos ေႀကာင္႔ၿဖစ္ေပါါတဲ႔ ေရာဂါေတြ’ နဲ႔ ‘အဆုတ္ကင္ဆာေရာဂါ’ စပ္ဆက္မွဳကို၊ (၁၉၅၅) ခုနွစ္ခန္႔မွာ ေတြ႔ရိွလာခဲ႔ပါတယ္။ (၁၉၆၀) ခုနွစ္မွာေတာ႔ ကိုယ္တြင္း အစိတ္အပိုင္း ကင္ဆာေရာဂါ 'mesothelioma' ဟာ၊ asbestos ေႀကာင္႔ၿဖစ္ပြားရေႀကာင္း သိရိွလာခဲ႔ႀကပါတယ္။ ‘mesothelioma’ တနည္းအားၿဖင္႔ ‘malignant mesothelioma’ ေရာဂါဟာ၊ internal organs လို႔ေခါါတဲ႔ ကိုယ္တြင္းအဂ္ါ အစိတ္အပိုင္းေတြကို၊ ဖံုးအုပ္ထားတဲ႔ protective lining အလြွာမွာ၊ 'mesothelium' ဆိုတဲ႔ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ ၿဖစ္ပြားလာၿခင္း ၿဖစ္ပါတယ္။
အဆုတ္ရဲ႕ အေပါါယံအလြွာ 'outer lining of the lungs' နဲ႔ ရင္ေခါင္းနံရံ 'internal chest wall' မွာသာမက၊ 'pericardium' လို႔ေခါါတဲ႔ နွလံုးရဲ႕ အဖံုးအလြွာ၊ 'peritoneum' လို႔ေခါါတဲ႔ ဝမ္းဗိုက္ၿပင္ တခုလံုးရဲ႕ အဖံုးအလြွာ 'lining of the abdominal cavity' နဲ႔ 'tunica vaginalis' လို႔ေခါါတဲ႔ အဖိုမၽိဳးပြားအဂ္ါရဲ႕ အတြင္းဖက္အဖံုး အလြွာေတြအထိ၊ 'mesothelium' ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ ၿပန္႔ပြားတတ္ပါတယ္။
‘Iceland’ နိဳင္ငံဟာ (၁၉၈၃) ခုနွစ္မွစတင္ၿပီး၊ ‘general ban on all recognised forms of asbestos’ အေနနဲ႔ asbestos အသံုးၿပဳမွဳအား၊ စတင္တားဆီးခဲ႔ပါတယ္။ ‘European Commission’ အေနနဲ႔ကေတာ႔ asbestos အသံုးၿပဳမွဳအား (၁၉၉၉) ခုနွစ္မွ စတင္တားဆီးခဲ႔ၿပီး၊ (၂၀၀၅) နွစ္မွာေတာ႔ ‘IBAS’ ဆိုတဲ႔ 'International Ban Asbestos Secretariat' အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ 'asbestos အသံုးၿပဳၿခင္းတားဆီးမွဳဥပေဒ' အား သက္ေရာက္ေစခဲ႔ပါတယ္။
Cyprus, Czech Republic, Estonia, Greece, Hungary, Lithuania, Malta, Portugal နဲ႔ Slovakia အစရိွတဲ႔ ဥေရာပတိုင္းၿပည္ေတြမွာေတာ႔ ‘IBAS’ အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ တားဆီးမွဳ ဥပေဒ မသက္ေရာက္ေသးတာ ကိုလည္း၊ ေတြ႔ရပါတယ္။ IBAS အဖြဲ႔ဝင္ နိဳင္ငံေပါင္း (၅၄) နိဳင္ငံရိွတဲ႔အနက္၊ US, India, China, Russia, Brazil, Mexico, Panama, Liberia, Philippines, Indonesia, Singapore နဲ႔ Taiwan အစရိွတဲ႔ တိုင္းၿပည္ေတြမွာေတာ႔ asbestos အသံုးၿပဳမွဳအား၊ အကန္႔အသတ္ၿဖင္႔ ခြင္႔ၿပဳထားပါတယ္။
US ရဲ႕ asbestos သံုးစြဲမွဳဟာ (၂၀၁၁) ခုနွစ္မွာ တန္ခၽိန္ (၁၁၀၀) တန္အထိ၊ ကၽဆင္းသြားသလို၊ ကမာၻ႔လူဦးေရရဲ႕ တဝက္ around half the global population လူဦးေရ ပမာဏရိွတဲ႔ US အပါအဝင္ India, China နဲ႔ Indonesia အစရိွတဲ႔ တိုင္းၿပည္ေတြရဲ႕ ‘asbestos production’ လုပ္ငန္းေတြမွာ၊ ထိေရာက္တဲ႔ ေဘးအနၱရာယ္ တားဆီး ကာကြယ္မွဳ ‘proper protection’ အား၊ ေဆာင္ရြက္ထားၿခင္းမရိွတာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ Brazil, China, Kazakhstan နဲ႔ Russia နိဳင္ငံတို႔မွာ၊ asbestos ေတြကို large commercial mine အေနနဲ႔ စီးပြားၿဖစ္ အေၿမာက္အမၽား ထုတ္လုပ္ေနဆဲၿဖစ္ပါတယ္။
‘asbestos - related diseases’ ေတြကေတာ႔၊ Pleural diseases, Asbestosis, Pulmonary fibrosis, Mesothelioma နဲ႔ Lung cancer တို႔၊ ၿဖစ္ပါတယ္။ ‘pleural diseases’ ေရာဂါကို၊ ‘diffuse pleural thickening’ နဲ႔၊ ‘pleural plaques’ ေရာဂါအၿဖစ္၊ ခြဲၿခားနိဳင္ၿပီး၊ asbestos အမၽွင္ေလးေတြဟာ၊ ေလထုထဲမွာ၊ airborne concentration အၿဖစ္၊ ေရာေနွာပါဝင္ေနရာမွ၊ အသက္ရွဴ လမ္းေႀကာင္းမွတဆင္႔၊ ‘အဆုတ္’ ကို၊ ဖံုးအုပ္၊ ကာကြယ္ေပးထားတဲ႔၊ ‘pleural’ အလြွာမွာ၊ သြားေရာက္ထိုးစိုက္ၿပီး၊ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ႔ non-cancerous conditions ေရာဂါ၊ ၿဖစ္ပြားေစတတ္ပါတယ္။
asbestos အမၽွင္ေလးေတြ၊ ထိုးစိုက္မွဳေႀကာင္႔၊ pleural အလြွာဟာ၊ မူလထက္ပိုမို ‘ထူ’ ကာ၊ ‘မာေကၽာ’ လာၿပီး၊ အဆုတ္ရဲ႕ လွဴပ္ရွားမွဴေတြကို၊ ဆန္႔ကၽင္တားဆီးရာမွ၊ အသက္ရွဴခက္ခဲၿခင္း တနည္းအားၿဖင္႔၊ အသက္ရွဴႀကပ္ၿခင္းေတြၿဖစ္ေပါါလာၿပီး၊ ‘diffuse pleural thickening’ အၿဖစ္၊ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ‘pleural plaques’ ကေတာ႔၊ pleural ရဲ႕ thin coating အလြွာပါးအၿဖစ္၊ biofilm’ အေနနဲ႔၊ ဖံုးလြမ္းထားတဲ႔ ‘plaques’ မွ၊ ‘bundles of collagen’ တနည္းအားၿဖင္႔ အေမြွးအမၽွင္ေတြ၊ ပါရိွတဲ႔ ပရိုတိန္းၿဒပ္ေပါင္း ‘fibrous insoluble protein’ ေတြ၊ ထုတ္လုပ္ေပးေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
.
'asbestosis' ေရာဂါကို၊ 'pneumoconiosis' ဆိုတဲ႔၊ လုပ္ငန္းခြင္ အေၿခအေနေႀကာင္႔၊ ရရိွလာတဲ႔ အဆုတ္ေရာဂါ 'occupational lung disease' အမၽိဳးအစားအၿဖစ္၊ သတ္မွတ္ေလ့ရိွပါတယ္။ asbestos အမၽွင္ေလးေတြဟာ၊ small particles အေနနဲ႔၊ အသက္ရွဴ လမ္းေႀကာင္းမွတဆင္႔ အဆုတ္ရဲ႕၊ ေလအိပ္ ‘alveoli’ မၽား အတြင္းသို႔၊ ဝင္ေရာက္ၿပီး၊ ေလအသြင္း အထုတ္ေဆာင္ရြက္ၿခင္းအား၊ အေနွာက္အယွက္ေပးတဲ႔အၿပင္၊ အဆုတ္မွာ ‘fibrous tissue’ ေတြကိုလည္း၊ ၿဖစ္ေပါါေစပါတယ္။
‘asbestosis’ ေရာဂါေႀကာင္႔၊ အသက္ရွဴမဝၿခင္း shortness of breath, ‘ေခၽာင္း’ အဆက္မၿပတ္ ဆိုးၿခင္း persistent cough, ပင္ပန္းနြမ္းနြယ္ေနၿခင္း fatigue, ေမာပန္းကာ၊ အသက္ရွဳ ခက္ခဲၿခင္း laboured and rapid breathing နဲ႔၊ ရင္ေခါင္းေအာင္႔ၿခင္း chest pain တို႔၊ ၿဖစ္ပြားေစတတ္ပါတယ္။
'pulmonary fibrosis' ဟာ၊ အဆုတ္မွာ အမာရြတ္ ‘scar the lung’ ေတြၿဖစ္ေပါါရာမွ၊ အသက္ရွဴ ခက္ခဲလာတဲ႔ ေရာဂါၿဖစ္ၿပီး ‘asbestosis’ ေရာဂါနဲ႔ ေရာေထြး၊ သတ္မွတ္ခဲ႔ဖူးပါတယ္။ 'mesothelioma' ကေတာ႔၊ ကင္ဆာ အမၽိဳးအစားေရာဂါၿဖစ္ၿပီး၊ ‘mesothelial membranes’ လို႔ေခါါတဲ႔ ၊‘ရင္ေခါင္းနဲ႔၊ ဝမ္းဗိုက္တို႔မွာ၊ တည္ရိွေနတဲ႔၊ နွလံုး၊ အဆုတ္ နဲ႔ အစာအိမ္ အစရိွတဲ႔၊ ကိုယ္တြင္းအဂ္ါေတြကို၊ ဖံုးအုပ္ထားတဲ႔ အေပါါယံအလြွာ’ သို႔၊ အဆုတ္မွ၊ တဆင္႔ေရာက္ရိွလာတဲ႔ asbestos အမၽွင္ေလးေတြ၊ ထိုးစိုက္ရာမွ၊ ေပါါေပါက္လာတဲ႔၊ ေရာဂါ ၿဖစ္ပါတယ္။
‘mesothelioma’ ေရာဂါကို၊ ‘exposure’ အေနနဲ႔၊ ေလထုထဲမွာ ေရာေနွာၿပန္႔နံွ႕ေနတဲ႔၊ ‘asbestos’ အမၽွင္၊ အမွဳန္အမြွားေတြေႀကာင္႔ ၿဖစ္ပြားရတယ္လို႔၊ သတ္မွတ္နိဳင္ၿပီး၊ အဆုတ္ကို၊ ဖံုးလြွမ္းထားတဲ႔ ‘mesothelium’ အလြွာမွာ၊ အၿဖစ္မၽားတဲ႔အတြက္၊ ‘pleural mesothelioma’ ေရာဂါ လို႔လည္း၊ ေခါါဆိုႀကပါတယ္။
.
'mesothelioma' ေႀကာင္႔၊ ကင္ဆာအကၽိတ္ 'tumours' ေတြ ၿဖစ္ေပါါလာၿပီး၊ အကၽိတ္ေတြကို၊ ခြဲစိတ္၊ ဖယ္ထုတ္ၿခင္းၿဖင္႔၊ ကုသနိဳင္ေပမယ္႔ ခနၱာကိုယ္ရဲ႕၊ ကိုယ္တြင္းအဂ္ါ အစိတ္အပိုင္း၊ ေနရာ အေတာ္မၽားမၽားသို႔၊ အကၽိတ္ေတြ ကူးစက္ၿပန္႔နံွ႔ၿပီးမွသာ၊ သိရတဲ႔အတြက္၊ ကုသမွဳေဆာင္ရြက္ရာမွာ၊ ေနာက္ကၽေနတတ္ၿပီး၊ ေရာဂါ ေပၽာက္ကင္းေစရန္၊ အခၽိန္မီွ၊ ကုသနိဳင္ၿခင္း၊ မရိွသလို၊ 'palliative' အေနနဲ႔၊ ေဝဒနာသက္သာေစရန္သာ၊ ေဆာင္ရြက္ေပးနိဳင္ပါတယ္။
‘mesothelioma’ ေရာဂါဟာ၊ ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္၊ ထိုးနွက္၊ တိုက္ခိုက္တတ္တဲ႔၊ ‘aggressive cancer’ ေရာဂါၿဖစ္ၿပီး၊ ‘malignant pleural mesothelioma’ ေရာဂါခံစားေနရေႀကာင္း၊ သိရိွလိုက္ရတဲ႔ေနာက္ပိုင္း၊ ‘လ’ အနည္းငယ္အတြင္း၊ ေသဆံုးသြားတတ္သလို၊ ေဝဒနာသည္ေတြရဲ႕ (၁၀ %) ခန္႔သာ၊ (၂) နွစ္ခန္႔၊ အသက္ရွင္၊ ေနထိုင္ခြင္႔ ရတာကိုလည္း၊ ေတြ႔ရပါတယ္။
(၁၉၉၀) ခုနွစ္အထိ အသံုးၿပဳမွဳဟာ တစ္နွစ္တန္ခၽိန္ (၄) သန္းနံွဴးခန္႔ ရိွေနေသးတဲ႔အတြက္၊ ကမာၻတဝွမ္းလံုး force major ban အေနနဲ႔ ဥပေဒေတြၿပဌာန္းၿပီး၊ အေလးအနက္ထားကာ တားဆီးမွဴေတြ၊ ေဆာင္ရြက္ႀကတဲ႔အတြက္၊ (၁၉၉၅) ခုနွစ္ မွာ တန္ခၽိန္ (၂ . ၅) သန္းေကၽာ္နံွဴးသို႔ ကၽဆင္းသြားပါတယ္။ လက္ရိွ ကာလေတြမွာေတာ႔ ထုတ္လုပ္ အသံုးၿပဳမွဳ အေနနဲ႔ နွစ္စဥ္ တန္ခၽိန္ (၂. ၀၃) သန္းနံွဳးခန္႔ ရိွေနပါတယ္။
‘asbestos-related disease’ အေနနဲ႔ ေရာဂါၿဖစ္ပြားမွဴကို (၁၉၀၆) ခုနွစ္မွာ၊ အဂ္လန္နိဳင္ငံမွ စတင္ သထိထားမိၿပီး၊ (၁၉၃၀) ခုနွစ္မွာေတာ႔ asbestos အသံုးၿပဳတဲ႔ခၽွည္ထည္လုပ္ငန္း textile industry ေတြကို၊ စစ္ေဆးႀကည္႔ရာမွ လုပ္သားအင္အားရဲ႕ (၂၅ %) ဟာ၊ 'Pulmonary fibrosis' လို႔ေခါါတဲ႔ ‘အဆုတ္တစ္ရွဴးေတြ ပၽက္စီးေနၿခင္း’ အားေတြ႔ရိွခဲ႔ပါတယ္။ (၁၉၃၁) ခုနွစ္မွာေတာ႔ '1931 Asbestos Industry Regulations' အား၊ စတင္ၿပဌာန္းခဲ႔ၿပီး၊ စက္ရံုအလုပ္ရံုအတြင္း dust levels ေလၽွာ႔ခၽၿခင္းၿဖင္႔ asbestos-related disease ေတြကို၊ တားဆီး ကာကြယ္နိဳင္မယ္လို႔ ယူဆခဲ႔ႀကပါတယ္။
'asbestosis' ဆိုတဲ႔ ‘asbestos ေႀကာင္႔ၿဖစ္ေပါါတဲ႔ ေရာဂါေတြ’ နဲ႔ ‘အဆုတ္ကင္ဆာေရာဂါ’ စပ္ဆက္မွဳကို၊ (၁၉၅၅) ခုနွစ္ခန္႔မွာ ေတြ႔ရိွလာခဲ႔ပါတယ္။ (၁၉၆၀) ခုနွစ္မွာေတာ႔ ကိုယ္တြင္း အစိတ္အပိုင္း ကင္ဆာေရာဂါ 'mesothelioma' ဟာ၊ asbestos ေႀကာင္႔ၿဖစ္ပြားရေႀကာင္း သိရိွလာခဲ႔ႀကပါတယ္။ ‘mesothelioma’ တနည္းအားၿဖင္႔ ‘malignant mesothelioma’ ေရာဂါဟာ၊ internal organs လို႔ေခါါတဲ႔ ကိုယ္တြင္းအဂ္ါ အစိတ္အပိုင္းေတြကို၊ ဖံုးအုပ္ထားတဲ႔ protective lining အလြွာမွာ၊ 'mesothelium' ဆိုတဲ႔ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ ၿဖစ္ပြားလာၿခင္း ၿဖစ္ပါတယ္။
အဆုတ္ရဲ႕ အေပါါယံအလြွာ 'outer lining of the lungs' နဲ႔ ရင္ေခါင္းနံရံ 'internal chest wall' မွာသာမက၊ 'pericardium' လို႔ေခါါတဲ႔ နွလံုးရဲ႕ အဖံုးအလြွာ၊ 'peritoneum' လို႔ေခါါတဲ႔ ဝမ္းဗိုက္ၿပင္ တခုလံုးရဲ႕ အဖံုးအလြွာ 'lining of the abdominal cavity' နဲ႔ 'tunica vaginalis' လို႔ေခါါတဲ႔ အဖိုမၽိဳးပြားအဂ္ါရဲ႕ အတြင္းဖက္အဖံုး အလြွာေတြအထိ၊ 'mesothelium' ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ ၿပန္႔ပြားတတ္ပါတယ္။
‘Iceland’ နိဳင္ငံဟာ (၁၉၈၃) ခုနွစ္မွစတင္ၿပီး၊ ‘general ban on all recognised forms of asbestos’ အေနနဲ႔ asbestos အသံုးၿပဳမွဳအား၊ စတင္တားဆီးခဲ႔ပါတယ္။ ‘European Commission’ အေနနဲ႔ကေတာ႔ asbestos အသံုးၿပဳမွဳအား (၁၉၉၉) ခုနွစ္မွ စတင္တားဆီးခဲ႔ၿပီး၊ (၂၀၀၅) နွစ္မွာေတာ႔ ‘IBAS’ ဆိုတဲ႔ 'International Ban Asbestos Secretariat' အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ 'asbestos အသံုးၿပဳၿခင္းတားဆီးမွဳဥပေဒ' အား သက္ေရာက္ေစခဲ႔ပါတယ္။
Cyprus, Czech Republic, Estonia, Greece, Hungary, Lithuania, Malta, Portugal နဲ႔ Slovakia အစရိွတဲ႔ ဥေရာပတိုင္းၿပည္ေတြမွာေတာ႔ ‘IBAS’ အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ တားဆီးမွဳ ဥပေဒ မသက္ေရာက္ေသးတာ ကိုလည္း၊ ေတြ႔ရပါတယ္။ IBAS အဖြဲ႔ဝင္ နိဳင္ငံေပါင္း (၅၄) နိဳင္ငံရိွတဲ႔အနက္၊ US, India, China, Russia, Brazil, Mexico, Panama, Liberia, Philippines, Indonesia, Singapore နဲ႔ Taiwan အစရိွတဲ႔ တိုင္းၿပည္ေတြမွာေတာ႔ asbestos အသံုးၿပဳမွဳအား၊ အကန္႔အသတ္ၿဖင္႔ ခြင္႔ၿပဳထားပါတယ္။
US ရဲ႕ asbestos သံုးစြဲမွဳဟာ (၂၀၁၁) ခုနွစ္မွာ တန္ခၽိန္ (၁၁၀၀) တန္အထိ၊ ကၽဆင္းသြားသလို၊ ကမာၻ႔လူဦးေရရဲ႕ တဝက္ around half the global population လူဦးေရ ပမာဏရိွတဲ႔ US အပါအဝင္ India, China နဲ႔ Indonesia အစရိွတဲ႔ တိုင္းၿပည္ေတြရဲ႕ ‘asbestos production’ လုပ္ငန္းေတြမွာ၊ ထိေရာက္တဲ႔ ေဘးအနၱရာယ္ တားဆီး ကာကြယ္မွဳ ‘proper protection’ အား၊ ေဆာင္ရြက္ထားၿခင္းမရိွတာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါ႔အၿပင္ Brazil, China, Kazakhstan နဲ႔ Russia နိဳင္ငံတို႔မွာ၊ asbestos ေတြကို large commercial mine အေနနဲ႔ စီးပြားၿဖစ္ အေၿမာက္အမၽား ထုတ္လုပ္ေနဆဲၿဖစ္ပါတယ္။
‘asbestos - related diseases’ ေတြကေတာ႔၊ Pleural diseases, Asbestosis, Pulmonary fibrosis, Mesothelioma နဲ႔ Lung cancer တို႔၊ ၿဖစ္ပါတယ္။ ‘pleural diseases’ ေရာဂါကို၊ ‘diffuse pleural thickening’ နဲ႔၊ ‘pleural plaques’ ေရာဂါအၿဖစ္၊ ခြဲၿခားနိဳင္ၿပီး၊ asbestos အမၽွင္ေလးေတြဟာ၊ ေလထုထဲမွာ၊ airborne concentration အၿဖစ္၊ ေရာေနွာပါဝင္ေနရာမွ၊ အသက္ရွဴ လမ္းေႀကာင္းမွတဆင္႔၊ ‘အဆုတ္’ ကို၊ ဖံုးအုပ္၊ ကာကြယ္ေပးထားတဲ႔၊ ‘pleural’ အလြွာမွာ၊ သြားေရာက္ထိုးစိုက္ၿပီး၊ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ႔ non-cancerous conditions ေရာဂါ၊ ၿဖစ္ပြားေစတတ္ပါတယ္။
asbestos အမၽွင္ေလးေတြ၊ ထိုးစိုက္မွဳေႀကာင္႔၊ pleural အလြွာဟာ၊ မူလထက္ပိုမို ‘ထူ’ ကာ၊ ‘မာေကၽာ’ လာၿပီး၊ အဆုတ္ရဲ႕ လွဴပ္ရွားမွဴေတြကို၊ ဆန္႔ကၽင္တားဆီးရာမွ၊ အသက္ရွဴခက္ခဲၿခင္း တနည္းအားၿဖင္႔၊ အသက္ရွဴႀကပ္ၿခင္းေတြၿဖစ္ေပါါလာၿပီး၊ ‘diffuse pleural thickening’ အၿဖစ္၊ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ‘pleural plaques’ ကေတာ႔၊ pleural ရဲ႕ thin coating အလြွာပါးအၿဖစ္၊ biofilm’ အေနနဲ႔၊ ဖံုးလြမ္းထားတဲ႔ ‘plaques’ မွ၊ ‘bundles of collagen’ တနည္းအားၿဖင္႔ အေမြွးအမၽွင္ေတြ၊ ပါရိွတဲ႔ ပရိုတိန္းၿဒပ္ေပါင္း ‘fibrous insoluble protein’ ေတြ၊ ထုတ္လုပ္ေပးေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
.
'asbestosis' ေရာဂါကို၊ 'pneumoconiosis' ဆိုတဲ႔၊ လုပ္ငန္းခြင္ အေၿခအေနေႀကာင္႔၊ ရရိွလာတဲ႔ အဆုတ္ေရာဂါ 'occupational lung disease' အမၽိဳးအစားအၿဖစ္၊ သတ္မွတ္ေလ့ရိွပါတယ္။ asbestos အမၽွင္ေလးေတြဟာ၊ small particles အေနနဲ႔၊ အသက္ရွဴ လမ္းေႀကာင္းမွတဆင္႔ အဆုတ္ရဲ႕၊ ေလအိပ္ ‘alveoli’ မၽား အတြင္းသို႔၊ ဝင္ေရာက္ၿပီး၊ ေလအသြင္း အထုတ္ေဆာင္ရြက္ၿခင္းအား၊ အေနွာက္အယွက္ေပးတဲ႔အၿပင္၊ အဆုတ္မွာ ‘fibrous tissue’ ေတြကိုလည္း၊ ၿဖစ္ေပါါေစပါတယ္။
‘asbestosis’ ေရာဂါေႀကာင္႔၊ အသက္ရွဴမဝၿခင္း shortness of breath, ‘ေခၽာင္း’ အဆက္မၿပတ္ ဆိုးၿခင္း persistent cough, ပင္ပန္းနြမ္းနြယ္ေနၿခင္း fatigue, ေမာပန္းကာ၊ အသက္ရွဳ ခက္ခဲၿခင္း laboured and rapid breathing နဲ႔၊ ရင္ေခါင္းေအာင္႔ၿခင္း chest pain တို႔၊ ၿဖစ္ပြားေစတတ္ပါတယ္။
'pulmonary fibrosis' ဟာ၊ အဆုတ္မွာ အမာရြတ္ ‘scar the lung’ ေတြၿဖစ္ေပါါရာမွ၊ အသက္ရွဴ ခက္ခဲလာတဲ႔ ေရာဂါၿဖစ္ၿပီး ‘asbestosis’ ေရာဂါနဲ႔ ေရာေထြး၊ သတ္မွတ္ခဲ႔ဖူးပါတယ္။ 'mesothelioma' ကေတာ႔၊ ကင္ဆာ အမၽိဳးအစားေရာဂါၿဖစ္ၿပီး၊ ‘mesothelial membranes’ လို႔ေခါါတဲ႔ ၊‘ရင္ေခါင္းနဲ႔၊ ဝမ္းဗိုက္တို႔မွာ၊ တည္ရိွေနတဲ႔၊ နွလံုး၊ အဆုတ္ နဲ႔ အစာအိမ္ အစရိွတဲ႔၊ ကိုယ္တြင္းအဂ္ါေတြကို၊ ဖံုးအုပ္ထားတဲ႔ အေပါါယံအလြွာ’ သို႔၊ အဆုတ္မွ၊ တဆင္႔ေရာက္ရိွလာတဲ႔ asbestos အမၽွင္ေလးေတြ၊ ထိုးစိုက္ရာမွ၊ ေပါါေပါက္လာတဲ႔၊ ေရာဂါ ၿဖစ္ပါတယ္။
‘mesothelioma’ ေရာဂါကို၊ ‘exposure’ အေနနဲ႔၊ ေလထုထဲမွာ ေရာေနွာၿပန္႔နံွ႕ေနတဲ႔၊ ‘asbestos’ အမၽွင္၊ အမွဳန္အမြွားေတြေႀကာင္႔ ၿဖစ္ပြားရတယ္လို႔၊ သတ္မွတ္နိဳင္ၿပီး၊ အဆုတ္ကို၊ ဖံုးလြွမ္းထားတဲ႔ ‘mesothelium’ အလြွာမွာ၊ အၿဖစ္မၽားတဲ႔အတြက္၊ ‘pleural mesothelioma’ ေရာဂါ လို႔လည္း၊ ေခါါဆိုႀကပါတယ္။
.
'mesothelioma' ေႀကာင္႔၊ ကင္ဆာအကၽိတ္ 'tumours' ေတြ ၿဖစ္ေပါါလာၿပီး၊ အကၽိတ္ေတြကို၊ ခြဲစိတ္၊ ဖယ္ထုတ္ၿခင္းၿဖင္႔၊ ကုသနိဳင္ေပမယ္႔ ခနၱာကိုယ္ရဲ႕၊ ကိုယ္တြင္းအဂ္ါ အစိတ္အပိုင္း၊ ေနရာ အေတာ္မၽားမၽားသို႔၊ အကၽိတ္ေတြ ကူးစက္ၿပန္႔နံွ႔ၿပီးမွသာ၊ သိရတဲ႔အတြက္၊ ကုသမွဳေဆာင္ရြက္ရာမွာ၊ ေနာက္ကၽေနတတ္ၿပီး၊ ေရာဂါ ေပၽာက္ကင္းေစရန္၊ အခၽိန္မီွ၊ ကုသနိဳင္ၿခင္း၊ မရိွသလို၊ 'palliative' အေနနဲ႔၊ ေဝဒနာသက္သာေစရန္သာ၊ ေဆာင္ရြက္ေပးနိဳင္ပါတယ္။
‘mesothelioma’ ေရာဂါဟာ၊ ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္၊ ထိုးနွက္၊ တိုက္ခိုက္တတ္တဲ႔၊ ‘aggressive cancer’ ေရာဂါၿဖစ္ၿပီး၊ ‘malignant pleural mesothelioma’ ေရာဂါခံစားေနရေႀကာင္း၊ သိရိွလိုက္ရတဲ႔ေနာက္ပိုင္း၊ ‘လ’ အနည္းငယ္အတြင္း၊ ေသဆံုးသြားတတ္သလို၊ ေဝဒနာသည္ေတြရဲ႕ (၁၀ %) ခန္႔သာ၊ (၂) နွစ္ခန္႔၊ အသက္ရွင္၊ ေနထိုင္ခြင္႔ ရတာကိုလည္း၊ ေတြ႔ရပါတယ္။
